Dylematy moralne

pdf
Opublikowano
lutego 15, 2024

Streszczenie

DEFINICJA POJĘCIA: Termin „dylemat” jest używany bardzo szeroko i często nieprecyzyjnie. Bywa stosowany zarówno w odniesieniu do sytuacji obiektywnej kolizji powinności na gruncie teorii etycznej (aspekt przedmiotowy), jak i do wskazania trudności podmiotu w wyborze jednej z alternatywnych opcji (aspekt podmiotowy). W szkicu przedstawiono trzy definicje dylematów etycznych: 1. tzw. definicję standardową, 2. definicję Waltera Sinnotta‑Armstronga oraz 3. definicję kontekstową zaproponowaną przez Barbarę Chyrowicz. Każda z nich inaczej akcentuje aspekt podmioty i/lub przedmiotowy.

ANALIZA HISTORYCZNA POJĘCIA: Prezentacja wybranych historycznych ujęć pojęcia wskazuje na dwie tendencje. Pierwsza dotyczy wyeliminowania dylematów celem zachowania integralności teorii etycznej lub akceptacji niemożliwości rozstrzygnięcia każdego z dylematów. Ujęcie drugie postuluje z kolei analizę dylematów i akceptację nierozstrzygalności niektórych z nich. Wskazuje na praktyczną użyteczność teorii etycznych oraz znaczenie rozwoju etycznej wrażliwości.

UJĘCIE PROBLEMOWE POJĘCIA: Odwołując się do szerokiego znaczenia terminu „dylemat”, zaprezentowano typologię dylematów, uwzględniając pięć kryteriów: rodzaj, zakres oraz źródło powinności, a także skutki dokonanego wyboru oraz status ontyczny alternatywnych opcji tworzących dylemat.

REFLEKSJA SYSTEMATYCZNA Z WNIOSKAMI I REKOMENDACJAMI: W ostatniej części pracy postawiono postulat uwzględnienia w definicji dylematu moralnego zarówno aspektu przedmiotowego, jak i podmiotowego. Wskazano też warunki niezbędne dla użyteczności teorii w kontekście rozwiązywania dylematów etycznych. Są to rezygnacja zarówno z dążenia do integralności, jak i zastępowania wrażliwości moralnej wyłącznie racjami etycznymi lub racji etycznych wyłącznie wrażliwością podmiotu.

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

Arystoteles. (2000). Etyka nikomachejska. Tłum. D. Gromska. W: Dzieła wszystkie. T. 5, (s. 77–308). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Augustyn (1998). Państwo Boże. Tłum. W. Kubicki. Kęty: Wydawnictwo Antyk.

Chyrowicz, B. (2008). O sytuacjach bez wyjścia w etyce. Dylematy moralne: ich natura, rodzaje i sposoby rozstrzygania. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Dancy J. (2000). Etyka obowiązków prima facie. W: P. Singer (red.), Przewodnik po etyce, (s. 261–271). Warszawa: Książka i Wiedza.

Donagan, A. (1996). Moral Dilemmans, Geniune and Spurious. A Comparative Anatomy. W: H.E. Mason (red.), Moral dilemmas and moral theory, (s. 11–22). New York: Oxford University Press.

Kant, I. (2006). Metafizyczne podstawy nauki prawa. Tłum. W. Galewicz. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.

Kołakowski, L. (1967). Etyka bez kodeksu. W: Kultura i fetysze, (s. 139–173). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Lemmon, E.J. (1962). Moral dilemmas. The Philosophical Review, 2, 139–158.

Mason, H.E. (red.). (1996). Moral dilemmas and moral theory. New York: Oxford University Press.

McConnell, T. (2022). Moral Dilemmas. W: The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Pobrane z: https://plato.stanford.edu/archives/fall2022/entries/moral-dilemmas (dostęp: 31.05.2023).

Sartre, J.‑P. (1998). Egzystencjalizm jest humanizmem. Tłum. J. Krajewski. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza.

Shafer‑Landau, R. (red.). (2013). Ethical Theory. An Anthology. Malden: Wiley‑Blackwell.

Sinnott‑Armstrong, W. (1988). Moral Dilemmas. New York: Basil Blackwell.

Tomasz z Akwinu. (2010). Dysputy problemowe. O synderezie. O sumieniu. Tłum. A. Białek. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Williams, B. (1999). Spójność etyczna. Tłum. M. Szczubiałka. W: Ile wolności powinna mieć wola? I inne eseje z filozofii moralnej, (s. 89–114). Warszawa: Fundacja Aletheia.