Tom I: Pedagogika religii
Redaktorzy serii:
Wit Pasierbek, Bogdan Szlachta
Redaktorzy tomu:
Zbigniew Marek, Anna Walulik
WPROWADZENIE
W praktyce pedagogicznej na różne sposoby doświadczamy niewystarczalności intelektualnych poszukiwań rozwiązań służących rozwojowi osoby i osiąganiu przez nią dojrzałości. Wobec takich doświadczeń z pomocą pedagogice przychodzi religia, która chce poszerzyć i ubogacić argumenty natury intelektualnej autorytetem i doktryną (mądrością) Kościoła. Efektem tych wysiłków jest m.in. coraz częściej pojawiające się w literaturze pedagogicznej określenie „pedagogika religii”, którego nie należy łączyć z nauczaniem religii. Pedagogika religii zajmuje się szeroko rozumianą tematyką wychowawczą, a czerpiąc z refleksji teologicznej i pozateologicznej, zmierza do uczenia człowieka, jak w świetle treści religijnych interpretować swą egzystencję poprzez przenikanie kultury i wchodzenie w relacje z innymi dziedzinami wiedzy. To z kolei uświadamia, że przedmiotem prowadzonych przez nią badań jest człowiek i rozpatrywane przez pryzmat treści religijnych związki łączące go z innymi ludźmi oraz jego otoczeniem. Termin „pedagogika religii” niekiedy wywołuje dezaprobatę, innym razem zaciekawienie. Te zróżnicowane reakcje mogą być spowodowane niezrozumieniem samego terminu „religia” będącego źródłem inspiracji dla tej subdyscypliny nauki. Może się tak dziać np. na skutek błędnego rozumienia religii (chrześcijańskiej), którą sprowadza się wyłącznie do nakazów, zakazów, ograniczeń człowieka. Tymczasem religia (chrześcijańska) promuje przede wszystkim osobowe relacje Boga z człowiekiem, czego następstwem jest wykraczające poza wymiar czasowy dobro i rozwój osoby (nieśmiertelność człowieka). Inną przeszkodą w rzetelnym pochylaniu się nad propozycjami niesionymi człowiekowi przez pedagogikę religii jest brak promowania otwartości osoby na transcendencję, co powoduje zarzucanie wykraczających poza możliwości intelektu i empirii poszukiwań objaśnień ludzkiej egzystencji. Tendencji tych można się doszukać w polskich systemach wychowawczych występujących po II wojnie światowej, w których obowiązywała ideologia marksistowska znajdująca swe zastosowanie do dzisiaj. Pedagogika religii, która w krajach Europy Zachodniej przed laty zdobyła prawa dyscypliny naukowej, a w Polsce wciąż walczy o uznanie za takową, zmierza do ukazywania możliwie szerokiego sensu ludzkiego życia, który człowiek może odnaleźć poza granicami swej inteligencji i możliwościami poznawczymi swego rozumu. Odwołując się do specyfiki pedagogiki religii, uważamy, że przekraczanie takich granic jest możliwe dzięki dwom rzeczywistościom, do których się ona odwołuje: boskiej i ludzkiej. Zdobyte za jej pośrednictwem kompetencje uczą interpretować sprawy ludzkiego życia zarówno w wymiarze empirycznie poznawanych zasad życia, jak i zasad oraz treści religijnych. Podjęta i przedstawiona w Słowniku pedagogiki religii tematyka ukazuje interdyscyplinarność zagadnień, które stanowią jej przedmiot ba‑dań. Pośród nich na uwagę zasługują wskazane konotacje natury filozoficznej, antropologicznej, socjologicznej, psychologicznej czy teologicznej. Przekazany czytelnikowi słownik ma się przyczynić do zrozumienia udziału religii i transcendencji w procesach wychowawczych zarówno w ujęciu teoretycznym, jak praktycznym. Ma też inspirować do refleksji i zajmowania określonych stanowisk wynikających z akceptacji bądź odrzucenia podawanych argumentów. Ukazuje aktualny stan wiedzy o znaczeniu pedagogiki religii dla refleksji pedagogicznej ze szczególnym zwróceniem uwagi na inspiracje, jakich dostarcza jej katolicka nauka społeczna. Ponadto prezentuje dorobek badawczy polskich pedagogów religii i nauk, z którymi ona współpracuje. Można też przyjąć, że wyznacza kierunek badań pedagogicznych nad miejscem pedagogiki religii pośród nauk o wychowaniu.
Tom słownika w wersji polskiej do pobrania [PDF]