Konflikty aksjologiczne. Rodzaje i sposoby ich rozstrzygania
- jzaryczny, {$userGroup}, 302_Stachewicz_Konflikty aksjologiczne_K.pdf jzaryczny, {$userGroup}, 302_Stachewicz_Konflikty aksjologiczne_K.pdf
- jzaryczny, {$userGroup}, 302en_Stachewicz_Konflikty aksjologiczne_K.pdf jzaryczny, {$userGroup}, 302en_Stachewicz_Konflikty aksjologiczne_K.pdf
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Streszczenie
DEFINICJA POJĘCIA: Konflikt aksjologiczny oznacza w sensie ścisłym kolizję dwóch równoprawnych wartości, które domagają się realizacji w taki sposób, iż jedna z nich musi zostać poświęcona w imię drugiej. Obie nie mogą być zrealizowane, a ich roszczenia i pozycja w hierarchii są w pełni równorzędne. W sensie szerokim o konflikcie wartości mówimy w przypadku kolizji wartości pochodzących z różnych grup i uhierarchizowań.
ANALIZA HISTORYCZNA POJĘCIA: Przed powstaniem aksjologii zjawisko konfliktu wartości było w filozofii analizowane głównie jako tragizm. Jego istotą jest konfrontacja dwóch przeciwstawnych racji, które są równo uzasadnione w swej roszczeniowości. W ścisłym sensie zagadnienie konfliktu wartości zostało najprawdopodobniej po raz pierwszy podjęte dopiero przez Maxa Schelera, a najpełniej teoretycznie zanalizowane przez Nicolaia Hartmanna.
UJĘCIE PROBLEMOWE POJĘCIA: Konflikty zdają się przynależeć do samej natury życia człowieka, przejawiając się w rozmaitych jego obszarach. Mówimy o konfliktach sumienia, konfliktach religijnych, społecznych, politycznych, dziejowych, zbrojnych, narodowościowych itp. Konflikty aksjologiczne zdają się stanowić podłoże wielu z wymienionych konfliktów, choć można je też traktować jako ich odrębny rodzaj. Aksjologia zmierza do integralnego ich ujęcia i wypracowania teorii konfliktów wartości i dróg ich rozwiązywania.
REFLEKSJE SYSTEMATYCZNE Z WNIOSKAMI I REKOMENDACJAMI: Zagadnienie konfliktów wartości jawi się jako problem graniczny analizy aksjologicznej. Drogi do ich rozwiązania wypracowane w teorii filozoficznej są niezadowalające, co skłania wielu myślicieli do scedowania problemu wyłącznie na sferę praktyczną: to decyzja podmiotu „rozwiązuje” konflikt wartości, a odpowiedzialność za skutki ponosi decydujący o takim czy innym wyborze człowiek.
Downloads
Bibliografia
Aszyk, P. (1998). Konflikty moralne a etyka. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Chyrowicz, B. (2008). O sytuacjach bez wyjścia w etyce. Dylematy moralne: ich natura, rodzaje i sposoby rozstrzygania. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Elzenberg, H. (1999). Pisma estetyczne. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
Galewicz, W. (1987). N. Hartmann. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Hartmann, N. (1962). Ethik. Berlin–Leipzig: De Gruyter.
Hartmann, N. (2000). Wprowadzenie do filozofii. Tłum. A.J. Noras. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Schnädelbach, H. (1992). Filozofia w Niemczech 1831–1933. Tłum. K. Krzemieniowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Siemianowski, A. (2015). Człowiek a świat wartości. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Wydział Teologiczny.
Sommer, A.U. (2021). Wartości. Dlaczego ich potrzebujemy, chociaż ich nie ma. Tłum. T. Zatorski. Warszawa: Fundacja Augusta hrabiego Cieszkowskiego.
Stachewicz, K. (2020). Bezpieczeństwo przed wolnością? Próba odpowiedzi w świetle klasycznej filozofii człowieka. W: M. Świtoński (red.), Cybernetyka, bezpieczeństwo, prywatność. Poznań: Polska Akademia Nauk. Oddział w Poznaniu PAN.
Tischner, J. (1975). Świat ludzkiej nadziei. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Toeplitz, K. (2005). Sytuacje konfliktowe w etyce i sposoby ich rozstrzygania. Pobrano z: https://www.chfpn.pl/new05/new05_toeplitz.pdf (dostęp: 10.01.2023).
Wesołowska, E. (2010). Deliberatywne rozwiązywanie konfliktu wartości. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
Węgrzecki, A. (2006). O konflikcie wartości. Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, nr 722, 5–12.
Zwoliński, Z. (1974). Byt i wartość u Nicolaia Hartmanna. Warszawa: PWN.