Współczesne tendencje badawcze w teorii literatury i ich odbicie w najnowszej literaturze
pdf
- jzaryczny, {$userGroup}, 293_Regiewicz_Wspolczesne tendencje badawcze_K.pdf jzaryczny, {$userGroup}, 293_Regiewicz_Wspolczesne tendencje badawcze_K.pdf
- jzaryczny, {$userGroup}, 293en_Regiewicz_Wspolczesne tendencje badawcze_K.pdf jzaryczny, {$userGroup}, 293en_Regiewicz_Wspolczesne tendencje badawcze_K.pdf
Opublikowano
marca 4, 2024
Copyright (c) 2023 Ignatianum University Press
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Streszczenie
DEFINICJA POJĘCIA: Teorię można rozumieć jako katalog metod badań obejmujących literaturę i proces jej powstawania, jak również obszar myśli i piśmiennictwa traktujący o sposobach czytania tekstu. Postawy te wykształciły dwie relacje między teorią a literaturą: przekonanie, że teoria jest gwarancją empiryzmu i obiektywizmu oraz pogląd, że teoria jest elementem dyskursu, który wytwarza swój język, buduje opowieść, stając się częścią tej samej narracji, którą bada.
ANALIZA HISTORYCZNA POJĘCIA: Od lat 70. widoczne było przechodzenie w badaniach literaturoznawczych od Teorii rozumianej jako „wiedza tłumacząca” literaturę, będącą przedmiotem dyskursu naukowego i porządkującą proces literacki, do teorii reprezentującej indywidualną perspektywę badawczą wyrażoną w języku i opowieści na temat badanej literatury. Rozważania teoretyczne zbliżyły się do koncepcji narracji czy gatunku wypowiedzi.
UJĘCIE PROBLEMOWE POJĘCIA: Od czasu poststrukturalizmu w teorii można zaobserwować pięć podstawowych tendencji: ucieczkę od uniwersalności i towarzyszące temu przekonanie, że tylko pojedynczy akt interpretacyjny w zamkniętym dobrze określonym systemie znaczeń może być pożyteczny dla dyskursu; rozmycie statusu teoretycznego i ucieczkę od twardych pojęć i definicji; przesunięcie akcentu z teorii na praktykę interpretacyjną, a właściwie sprowadzenie jej do „skrzynki z narzędziami”; zinterdyscyplinowanie dyskursu teoretycznego oraz jego zdynamizowanie wyrażające się w nieustannych zwrotach.
REFLEKSJA SYSTEMATYCZNA Z WNIOSKAMI I REKOMENDACJAMI: Rozmycie dyskursu teoretycznego odzwierciedla powstająca współcześnie literatura. Koniec „wielkich narracji” stał się faktem. Miejsce dawnych mistrzów zajęła literatura sytuująca się pomiędzy fikcją fabularną a faktem; proza środka sięgająca po popularne rozwiązania i schematy wywiedzione z form audiowizualnych; zaangażowane opowieści powiązane z narracjami wolnościowymi, gatunki mieszane wyrażające współczesne tendencje komparatystyczne.
Downloads
Download data is not yet available.
Bibliografia
Barthes, R. (1992). Teoria tekstu. Tłum. A. Milecki. W: H. Markiewicz (red.), Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia. T. 4, cz. 2, (s. 189–208). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Bernheimer, Ch. (2010). Wstęp. Lęki przed porównaniem. Tłum. P. Sobolczyk. W: T. Bilczewski (red.), Niewspółmierność perspektywy nowoczesnej komparatystyki. Antologia, (s. 115–136). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Bohuszewicz, P. (2010). Po czy w ramach poststrukturalizmu? „Zwroty” badawcze wobec przełomów paradygmatycznych w najnowszym literaturoznawstwie polskim. W: J. Kowalewski, & W. Piasek (red.), „Zwroty” badawcze w humanistyce. Konteksty poznawcze, kulturowe i społeczno‑instytucjonalne, (s. 15–44). Olsztyn: Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko‑Mazurskiego w Olsztynie.
Burzyńska, A., & Markowski, M.P. (2006). Teorie literatury XX wieku. Podręcznik. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Burzyńska, A. (2006). Kulturowy zwrot teorii. W: M.P. Markowski, & R. Nycz (red.), Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, (s. 41–92). Kraków: Universitas.
Compagnon, A. (2010). Demon teorii. Literatura zdrowy rozsądek. Tłum. T. Stróżyński. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Culler, J. (2002). Teoria literatury. Tłum. M. Basaj. Warszawa: Prószyński i S‑ka.
Culler, J. (2013). Literatura w teorii. Tłum. M. Maryl. Kraków: Universitas.
Eagleton, T. (2015). Teoria literatury. Wprowadzenie. Tłum. B. Baran. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Głowiński, M., Okopień‑Sławińska, A., & Sławiński, J. (1986). Zarys teorii literatury. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Hellich, A. (2020). Heterologie. Między literaturoznawstwem a literaturą. W: D. Ulicka (red.), Wiek teorii. Sto lat nowoczesnego literaturoznawstwa polskiego, ( s. 369–417). Warszawa: Instytut Badań Literackiej PAN.
Kalaga, W. (1998). Granice tekstu – mgławice tekstu. Teksty Drugie, 4, 5–32.
Kowalewski, J. (2010). „Zwroty” badawcze jako zjawisko semiotyczne. W: J. Kowalewski, & W. Piasek (red.), „Zwroty” badawcze w humanistyce. Konteksty poznawcze, kulturowe i społeczno‑instytucjonalne, (s. 61–84). Olsztyn: Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko‑Mazurskiego w Olsztynie.
Koziołek, R. (2012). Teoria literatury jako akt wiary. W: J. Olejniczak, M. Baron, & P. Tomczok (red.), Teoria nad – interpretacją?, (s. 12–29). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Nycz, R. (2017). Nowa humanistyka w Polsce. Kilka bardzo subiektywnych obserwacji, koniektur, refutacji. W: P. Czapliński, & R. Nycz (red.), Nowa humanistyka. Zajmowanie pozycji, negocjowanie autonomii, (s. 23–48). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Rorty, R. (2009). Przygodność, ironia i solidarność. Tłum. W.J. Popowski. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
Ulicka, D. (2007). Literaturoznawcze dyskursy możliwe. Studia z dziejów nowoczesnej teorii literatury w Europie Środkowo‑Wschodniej. Kraków: Universitas.
