Zwrot piktorialny, ikoniczny i wizualny we współczesnej humanistyce oraz nauce o kulturze
PDF
- jzaryczny, {$userGroup}, 254_Chmielecki_Zwrot piktorialny.pdf jzaryczny, {$userGroup}, 254_Chmielecki_Zwrot piktorialny.pdf
- jzaryczny, {$userGroup}, 254en_Chmielecki_Zwrot piktorialny.pdf jzaryczny, {$userGroup}, 254en_Chmielecki_Zwrot piktorialny.pdf
Opublikowano
lutego 16, 2023
Copyright (c) 2022 Ignatianum University Press
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Streszczenie
DEFINICJA POJĘCIA: W refleksji humanistycznej „zwrot wizualny”, funkcjonujący pod nazwami zwrotu piktorialnego (the pictorial turn) W.J.T. Mitchella i jego niemieckiego odpowiednika, zwrotu ikonicznego (Ikonische Wende) Gottfrieda Boehma, można określić jako swego rodzaju przekierunkowanie teoretyczno-metodologiczne z paradygmatu językowego na obrazowy albo wizualny, które mieści się w obszarze studiów kultury wizualnej (Visual Culture Studies) albo studiów wizualnych (Visual Studies), a także poddaje wielostronnym krytycznym badaniom wzrastającą rolę obrazów we współczesnym społeczeństwie.
ANALIZA HISTORYCZNA POJĘCIA: Na przestrzeni lat 80. i 90. XX wieku „zwrot piktorialny” i „zwrot ikoniczny”, doprowadził do rozwoju dwóch dyscyplin naukowych: amerykańskiej teorii obrazu (Picture Theory) i jej niemieckiej wersji, czyli nauki o obrazie (Bildwissenschaft), która posiada również swój amerykański odpowiednik: Image Science. Te dyscypliny naukowe powstały mniej więcej w tym samym czasie. Według Mitchella zwrot piktorialny doprowadził również do rozwoju semiotyki obrazu Normana Brysona – dyscypliny uważanej obecnie za historyczną, ponieważ jej rozwój przypada na lata 80. XX wieku.
PROBLEMOWE UJĘCIE POJĘCIA: Amerykańskie rozważania na temat zwrotu piktorialnego były w dużej mierze uwarunkowane przez sprzeciw wobec dominacji języka, zapanowanie nad ikoną przez logos, i sprowadzały się do interpretacji logosu obrazu. Z kolei Boehm w swej koncepcji zwrotu ikonicznego, podobnie jak Mitchell, nawiązuje do koncepcji zwrotu lingwistycznego (linguistic turn), poszukując logiki obrazu różnej od logiki języka, ale w pierwszej kolejności zadaje pytanie „Czym jest obraz?” („Was ist ein Bild?”) i wskazuje na niezwykle szeroki zakres jego filozoficznych konotacji.
REFLEKSJA SYSTEMATYCZNA Z WNIOSKAMI I REKOMENDACJAMI: W rozumieniu zaproponowanym przez Mitchella zwrot piktorialny daleko wykracza poza modele „tekstualności” i „dyskursywności”. W przypadku zwrotu ikonicznego Boehma inspiracja inter- i transdyscyplinarnymi badaniami nad obrazem bierze inicjatywę, inaczej niż w przypadku amerykańskich studiów kultury wizualnej, od filozofujących historyków sztuki i estetyków, którzy (począwszy od Aby Warburga) interesowali się różnymi formami obrazowania i wizualności.
Downloads
Download data is not yet available.
Bibliografia
Aumont, J. (1997). The Image. Tłum. C. Pajackowska. London: British Film Institute Publishing.
Bachmann-Medick, D. (2012). Cultural Turns. Nowe kierunki w naukach o kulturze. Tłum. K. Krzemieniowa. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Bal, M., & Bryson, N. (1991). Semiotics and Art History. Art Bulletin, 2, 174–208.
Boehm, G. (2014). O obrazach i widzeniu. Antologia tekstów. Tłum. M. Łukasiewicz & A. Pieczyńska-Sulik. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS.
Boehm, G., & Mitchell, W.J.T. (2012). Zwrot wizualny a zwrot ikoniczny: dwa listy. Tłum. K. Gadowska. W: M. Bogunia-Borowska & P. Sztompka (red.), Fotospołeczeństwo. Antologia tekstów z socjologii wizualnej, (s. 94–117). Kraków: Wydawnictwo Znak.
Freedberg, D. (2005). Potęga wizerunków. Studia z historii i teorii odziaływania. Tłum. E. Klekot. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Leśniak, A. (2010). Obraz płynny. Georges Didi-Huberman i dyskurs historii sztuki. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS.
Mitchell, W.J.T. (1986). Iconology. Image, Text, Ideology. Chicago–London: The University of Chicago Press.
Mitchell, W.J.T. (1994). Picture Theory. Essays on Verbal and Visual Representation. Chicago–London: The University of Chicago Press.
Mitchell, W.J.T. (2006). Pokazując widzenie: krytyka kultury wizualnej. Tłum. M. Bryl. Artium Quaestiones, XVII, 273–294.
Mitchell, W.J.T. (2009). Zwrot piktorialny. Tłum. M. Drabek. Kultura Popularna, 1(23), 4–19.
Mitchell, W.J.T. (2011). Cloning Terror: The War of Images, 9/11 to the Present. Chicago– London: The University of Chicago Press.
Mitchell, W.J.T. (2013). Czego chcą obrazy? Pragnienia przedstawień, życie i miłość obrazów. Tłum. Ł. Zaremba. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Mitchell, W.J.T. (2015). Image Science. Iconology, Visual Culture, and Media Aesthetics. Chicago–London: The University of Chicago Press.
Moxley, K. (2012). Studia wizualne a zwrot ikoniczny. Tłum. M. Korzewski. W: M. Bogunia-Borowska & P. Sztompka (red.), Fotospołeczeństwo. Antologia tekstów z socjologii wizualnej, (s. 139–156). Kraków: Wydawnictwo Znak.
Zeidler-Janiszewska, A. (2006a). Visual Culture Studies czy antropologicznie zorientowana Bildwissenschaft? O kierunkach zwrotu ikonicznego w naukach o kulturze. Teksty Drugie, 4, 9–30.
Zeidler-Janiszewska, A. (2006b). O tzw. zwrocie ikonicznym we współczesnej humanistyce. Klika uwag wstępnych. Dyskurs, 4, 150–159.
