DEFINICJA POJĘCIA: Religia jest przejawem społecznej natury człowieka. zawsze wyraża się w kulturze i poprzez kulturę, choć ani się z nią nie utożsamia, ani nie może być do niej zredukowana. oznacza to, że związki zachodzące między religią i kulturą są czymś oczywistym, a zajmowanie się nimi koniecznością.

ANALIZA HISTORYCZNA POJĘCIA: Na przestrzeni dziejów trwa spór o zachodzące zależności między religią (religiami) a kulturą. po-śród wielu teorii objaśniających związki zachodzące między tymi rzeczywistościami należy zwrócić uwagę na teorię uniwersalną. wyróżniono w niej dwa podstawowe modele relacji religii i kultury. Model opozycji (filozofia starogrecka, naturalizm, materializm, pozytywizm, scjentyzm, niektórzy przedstawiciele postmodernizmu) podkreśla konflikt religii i racjonalnie pojmowanej kultury. Model dopełniania się (neutralnego lub kooperacyjnego) religii i kultury przyjmowali myśliciele chrześcijańscy (Augustyn, Tomasz z Akwinu), dostrzegający komplementarność objawienia i ludzkiego poznania (filozofii). do tych uwag dopowiedzmy, że relacje zachodzące między religią a kulturą są płynne i dynamiczne, a tym samym zmienne.

PROBLEMOWE UJĘCIE POJĘCIA: zachodząca współcześnie trans-formacja kultury oraz koegzystującej z nią religii powoduje, że wiodące środowiska opiniotwórcze radykalnie odrzucają roszczenia do prawdy i zdolność ludzkiego rozumu do jej poznania. wszystko to staje się sporym wyzwaniem dla pedagogiki religii, wrażliwej na zmiany kulturowe. Korzystając ze źródeł religijnych (teologicznych) oraz nauk społeczno-humanistycznych, podejmuje ona próby ułatwienia człowiekowi rozumienia siebie i całej rzeczywistości.

REFLEKSJA SYSTEMATYCZNA Z WNIOSKAMI I REKOMENDACJAMI: istotnym elementem odkrywania kulturowych i religijnych uwarunkowań jest dążenie do wykreowania na podstawie źródeł humanistycznych i teologicznych konkretnej teorii nauczania (przekazu wiedzy) oraz integralnej formacji i rozwoju duchowego człowieka. winna ona zakładać takie ukierunkowanie oddziaływań wychowawczych, by umożliwiały one osobie odkrywanie w Bogu sensu życia i tym samym dawały jej swoiste „instrumentarium” do integralnego jej rozwoju.