Współczesna etyka cnót

Opublikowano
stycznia 4, 2025

Streszczenie

DEFINICJA POJĘCIA: Etyka cnót to najstarsza teoria moralności, istniejąca nieprzerwanie od dwóch i pół tysiąca lat. Jej główne założenia obejmują ścisłe powiązanie oceny czynu z oceną podmiotu działającego, dynamiczność i teleologiczność osoby ludzkiej oraz istotny związek indywidualnej egzystencji z życiem wspólnotowym. Cnoty są tymi nabytymi zdolnościami, które umożliwiają dobre wypełnianie zadań i obowiązków wynikających z tożsamości podmiotu.

ANALIZA HISTORYCZNA POJĘCIA: Źródeł etyki cnót należy poszukiwać w starożytnej Grecji, gdzie filozofowie tacy jak Sokrates, Platon czy Arystoteles uznawali ἀρετή za doskonałość właściwą każdemu bytowi w spełnianiu naturalnych dla siebie funkcji i przez analogię odnosili to także do człowieka, który żyje rozumnie. Następnie ta idea była rozwijana przez moralistów rzymskich, takich jak Cyceron czy Seneka, by następnie zostać podjęta przez najwybitniejszych myślicieli średniowiecza, ze św. Tomaszem z Akwinu na czele. Przez ponad trzysta lat nowożytności była ignorowana, by w połowie ubiegłego stulecia odzyskali ją filozofowie anglosascy związani ze szkołą analityczną, przede wszystkim Gertrude Elizabeth Margaret Anscombe i Philippa Foot.

UJĘCIE PROBLEMOWE POJĘCIA: Etyka cnót stanowi dziś jeden z trzech głównych paradygmatów filozofii moralności – obok deontologii i utylitaryzmu. Charakteryzuje ją odmienne od tamtych podejście do relacji podmiot–przedmiot działania, wagi wychowania moralnego, uzasadnienia norm moralnych i zastąpienia kryterium słuszności przez tradycyjne pojęcie dobra i cnotliwości.

REFLEKSJA SYSTEMATYCZNA Z WNIOSKAMI I REKOMENDACJAMI: Niektórzy proponują, by zastapić nazwę „etyka cnoty” określeniem „etyka zdrowego rozsądku”. Postulat ten wynika z przywiązania aretologii do życia codziennego, do rozwiązywania praktycznych problemów moralnych i niechęci do teorii. Niemniej współczesna etyka cnót stanowi dojrzałą teorię moralności, skuteczną tak w obszarze etyki ogólnej, jak i stosowanej.

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

Anscombe, G.E.M. (2010). Nowożytna filozofia moralności. Przeł. M. Roszyk. Ethos, 4(92), 39–60.

Arystoteles (2000). Etyka nikomachejska, W: Arystoteles, Dzieła wszystkie. Przeł. D. Gromska et al. T. 5. Warszawa: PWN, 77-300.

Coope, Ch.M. (2006). Most Modern Virtue Ethics. W: T. Chappell (Red.), Values and Ethics. Aristotelianism in Contemporary Ethics (s. 20–52). Oxford–New York: Oxford University Press.

Foot, Ph. (1978). Virtues and Vices. W: Ph. Foot, Virtues and Vices and Other Essays in Moral Philosophy (s. 1–18). Berkeley–Los Angeles: Univeristy of California Press.

Jaśtal, J. (2009). Natura cnoty. Problematyka emocji w neoarystotelesowskiej etyce cnót. Kraków: Księgarnia Akademicka.

MacIntyre, A. (1996). Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności. Przeł. A. Chmielewski. Warszawa: PWN.

Pańpuch, Z. (2001). Cnoty i wady. W: A. Maryniarczyk (Red.), Powszechna encyklopedia filozofii. T. 2 (s. 216–231). Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.

Platon (2001). Państwo, Prawa. Przeł. W. Witwicki. Kęty: Antyk.

Reale, G. (2005). Historia filozofii starożytnej. Przeł. E.I. Zieliński. T. 5. Lublin: TN KUL.

Russell, D.C. (2013). Introduction. Virtue ethics in modern moral philosophy. W: D.C. Russell (Red.), The Cambridge Companion to Virtue Ethics. New York: Cambridge University Press, 1–6.

Szostek, A. (1993). Pogadanki z etyki. Częstochowa: Biblioteka „Niedzieli”.

Szutta, N. (2007). Współczesna etyka cnót. Projekt nowej etyki?. Gdańsk: Wydawnictwo UG.

Szutta, N., & Szutta, A. (2010). Wprowadzenie. W: N. Szutta (Red.), Współczesna etyka cnót: możliwości i ograniczenia (s. 9–37). Warszawa: Semper.

Tomasz z Akwinu (2006). Traktat o cnotach. Summa teologii I–II, 49–67. Przeł. W. Galewicz. Kęty: Antyk.

Zdrenka, M.T., Jaranowski, M., & Domeracki, P. (2012), Sześć cnót mniejszych. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.