Ucieleśnione poznanie
Opublikowano
stycznia 2, 2025
Seria
Copyright (c) 2025 Słowniki Społeczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Streszczenie
DEFINICJA POJĘCIA: Pojęcie ucieleśnionego poznania dotyczy istotnego znaczenia różnych aspektów całokształtu ciała, nie tylko układu nerwowego, w ścisłym związku ze środowiskiem jako konstytutywnego elementu systemu poznawczego.
ANALIZA HISTORYCZNA POJĘCIA: Geneza współczesnych badań nad ucieleśnieniem poznania wiąże się głównie z krytyką klasycznego ujęcia procesów poznawczych w kategoriach komputacjonizmu, według którego procesy te dzieją się zasadniczo w mózgu i polegają na obliczeniowym przetwarzaniu informacji w formie symbolicznych reprezentacji przedmiotu poznania. W toku tej krytyki pojęcie ucieleśnionego poznania stało się wiodącą ideą interdyscyplinarnego projektu badawczego określanego mianem ucieleśnionej kognitywistyki.
UJĘCIE PROBLEMOWE POJĘCIA: Pojęcie ucieleśnionego poznania, pomimo swego naukowego statusu, jawi się jako wieloznaczne, a projekt ucieleśnionej kognitywistyki jako mało spójny. Przede wszystkim jednak kwestia faktycznej roli cielesności w aktywności poznawczej również pozostaje nierozstrzygnięta w ramach spektrum stanowisk od różnych wersji komputacjonizmu, na jednym biegunie, poprzez „minimalne”, aż po „ekstremalne” ucieleśnienie poznania – na biegunie przeciwstawnym.
REFLEKSJA SYSTEMATYCZNA Z WNIOSKAMI I REKOMENDACJAMI: Współczesna problematyka ucieleśnionego poznania obejmuje szereg podejść do tej kwestii, które można różnie klasyfikować. Ta różnorodność przedmiotowa i metodologiczna wiąże się z wieloma trudnościami, na przykład w zakresie replikacji badań. Jednocześnie natomiast rozwój projektu ucieleśnionej kognitywistyki wydaje się sprzyjać zarówno poszerzeniu zakresu zagadnień, jak i właśnie zachowaniu spójności tych zagadnień, które podejmowane są w dziedzinie podejmowanych w dziedzinie nauk o poznaniu, co wymaga jednak dalszych wysiłków o charakterze teoretycznym oraz empirycznym.
Downloads
Download data is not yet available.
Bibliografia
Barrett, L. (2011). Beyond the Brain: How Body and Environment Shape Animal and Human Mind. Princeton: Princeton University Press.
Brooks, R. (1991). Intelligence without Representation. Artificial Intelligence, 47(1–3), 139–59. DOI: 10.1016/0004-3702(91)90053-M.
Clark, A., & Chalmers, D.J. (2008). Umysł rozszerzony. W: M. Miłkowski, & R. Poczobut (Red.), Analityczna metafizyka umysłu. Przeł. M. Miłkowski (s. 343–357). Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Craighero, L., Fadiga, L., Rizzolatti, G., & Umiltà, C. (1999). Action for perception: A motor-visual attentional effect. Journal of Experimental Psychology Human Perception Performance. 25(6), 1673–1692. DOI: 10.1037/0096-1523.25.6.1673ht.
Czerniak, S., & Michalski, R. (2008). Cielesność, Kompensacja, Mimesis: Wokół pojęciowego instrumentarium współczesnej antropologii filozoficznej. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Dąbrowski, A. (2021), Ucieleśnione poznanie – założenia, tezy i wyzwania. Argument Biannual Philosophical Journal, 11(1), 13–32.
Gallagher, S. (2010), Interpretations of Embodied Cognition. W: W. Tschacher & C. Bergomi (Red.), The Implications of Embodiment: Cognition and Communication (s. 59–71). Exeter: Imprint Academic.
Gibson, J. (1966). The Senses Considered as Perceptual Systems. Boston: Houghton Mifflin.
Heidegger, M. (2004). Bycie i czas. Przeł. B. Baran. Warszawa: PWN.
Husserl, E. (1975). Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii. Księga II. Przeł. D. Gierulanka. Warszawa: PWN.
Hutchins, E. (1996). Cognition in the Wild. Cambridge: MIT Press.
Levine, J. (1983). Materialism and qualia: The explanatory gap. Pacific Philosophical Quarterly, 64, 354–361.
Maine de Biran, P. (1970). The influence of habit on the faculty of thinking. M.D. Boehm (Red.). Westport: Greenwood Press.
Merleau-Ponty, M. (2001). Fenomenologia percepcji. Przeł. M. Kowalska, J. Migasiński. Warszawa: Aletheia.
Petitmengin, C., Navarro, V., & Le Van Quyen, M. (2007). Anticipating seizure: Pre-reflective experience at the center of neuro-phenomenology. Consciousness & Cognition, 16, 746–764.
Wilson, M. (2008). How did we get from there to here? An evolutionary perspective on embodied cognition. W: P. Calvo, & T. Gomila (Red.), Handbook of cognitive science: An embodied approach (s. 375–388). San Diego: Elsevier.
Varela, F., Thompson, E., & Rosch, E. (1991). The Embodied Mind, Cambridge: MIT Press.
Varela, F. (2010). Neurofenomenologia: metodologiczne lekarstwo na trudny problem. Przeł. R. Poczobut, AVANT, 1, 31–75.
Ziemke, T. (2015). Czym jest to, co zwiemy ucieleśnieniem? AVANT, 3, 161–174. DOI: 10.26913/60202015.0112.0014.
