Utylitaryzm
Opublikowano
stycznia 4, 2025
Copyright (c) 2025 Słowniki Społeczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Streszczenie
DEFINICJA POJĘCIA: Utylitaryzm to zespół teorii etycznych, których cechą wspólną jest uzależnienie oceny działań moralnych od ich konsekwencji, mierzonych za pomocą wpływu na szczęście, przyjemność, dobrobyt bądź ilość zaspokojonych preferencji wszystkich zainteresowanych stron. W artykule wskazane są główne rodzaje utylitaryzmu.
ANALIZA HISTORYCZNA POJĘCIA: Pokazane są historyczne źródła utylitaryzmu. Analiza wychodzi od wskazania niektórych źródeł preutylitarystycznych. Następnie omówione są główne elementy teorii klasycznych i wybranych dwudziestowiecznych utylitarystów (J. Bentham, J.S. Mill, H. Sidgwick, E. Moore, R.B. Brandt, R.M. Hare, P. Singer) w zakresie różnych rodzajów utylitaryzmu.
UJĘCIE PROBLEMOWE POJĘCIA: Utylitaryzm staje także przed wyzwaniami i krytyką. Omówione są wybrane argumenty krytyczne względem utylitaryzmu, takie jak: problem „odrażającej konkluzji”, nieintuicyjne i, jak się wydaje, formułowane wbrew ustalonej moralności propozycje rozstrzygnięcia dylematów moralnych, niektóre różnice między moralnością chrześcijańską a utylitaryzmem oraz problem (zbyt) wysokich wymogów moralnych stawianych przez utylitaryzm.
REFLEKSJA SYSTEMATYCZNA Z WNIOSKAMI I REKOMENDACJAMI: Etyka utylitarystyczna pomimo swoich trudności znajduje zastosowanie między innymi w ocenie opłacalności wdrażanych środków i terapii medycznych lub polityk społecznych. Podniesione są problem odpowiedzialności za przyszłe pokolenia i argument, iż Zasada Bezstronności powinna obowiązywać również w aspekcie czasowym. Wskazane zostanie także wyzwanie, jakim jest adaptacja obiektywnej teorii wartości w utylitaryzmie.
Downloads
Download data is not yet available.
Bibliografia
Bentham, J. (1958). Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa. Przeł. B. Nawroczyński. Warszawa: PWN.
Brandt, R.B. (1996). Etyka. Zagadnienia etyki normatywnej i metaetyki. Przeł. B. Stanosz. Warszawa: PWN.
De Lazari-Radek, K., & Singer, P. (2014). The Point of View of the Universe. Sidgwick and Contemporary Ethics. Oxford: Oxford University Press.
Hare, R.M. (2001). Myślenie moralne. Jego płaszczyzny, metody i istota. Przeł. J. Margański, Warszawa: Fundacja Aletheia.
Hutcheson, F. (2004). An Inquiry into the Original of Our Ideas of Beauty and Virtue in Two Treatises. Indianapolis: Liberty Fund.
Janikowski, W. (2016). Wolna wola i użyteczność. Podstawy etyki utylitaryzmu preferencji. Warszawa: Semper.
Klimowicz, E. (1974). Utylitaryzm w etyce. Warszawa: PWN.
Mill, J.S. (2005). Utylitaryzm. Przeł. M. Ossowska. W: J.S. Mill, Utylitaryzm. O wolności (s. 3–89). Warszawa: PWN.
Moore, G.E. (1980). Etyka. Przeł. Z. Szawarski. Warszawa: PWN.
Mulgan, T. (2020). Utilitarianism. Cambridge: Cambridge University Press.
Parfit, D. (2012). Racje i osoby. Przeł. W.M. Hensel, & M. Warchała. Warszawa: PWN.
Saja, K. (2008). Język etyki a utylitarzym. Filozofia moralna Richarda M. Hare’a. Kraków: Aureus.
Sidgwick, H. (1962). The methods of ethics. London: Palgrave Macmilian.
Singer, P. (2003). Etyka praktyczna. Przeł. A. Sagan. Warszawa: Książka i Wiedza.
Smart, J.J.C, & Williams, B. (1973). Utilitarianism: for and against. Cambridge University Press.
Williams, B., (1999). Punkt widzenia Wszechświata. Sidgwick i ambicje etyki. Przeł. M. Szczubiałka. W: B. Williams, Ile wolności powinna mieć wola (s. 329–353). Warszawa: Fundacja Aletheia.
