Pojęcie i teoria elity, elityzm a elitaryzm
Opublikowano
stycznia 6, 2025
Copyright (c) 2025 Słowniki Społeczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Streszczenie
DEFINICJA POJĘCIA: Elitaryzm to pogląd wskazujący, iż pewne osoby czy całe grupy społeczne (czyli właśnie elity) powinny zajmować szczególnie eksponowane miejsce w społeczeństwie, a zwłaszcza pełnić funkcje kierownicze w systemie politycznym – dzięki posiadanym (autentycznie lub chociaż rzekomo) przez ich członków szczególnym cechom (takim jak inteligencja, wykształcenie, urodzenie itd.). Natomiast elityzm to stwierdzenie obiektywnego faktu, iż określone osoby, grupy czy inne struktury zajmują określone miejsce w państwie czy społeczeństwie.
ANALIZA HISTORYCZNA POJĘCIA: Teoria elity narodziła się w końcu wieku XIX we Włoszech. Włoscy „ojcowie założyciele” teorii elity to Gaetano Mosca, Vilfredo Pareto oraz Robert Michels. Następnie H.D. Lasswell zapoczątkował badania porównawcze nad elitami. Polemika pomiędzy C.W. Millsem a R. Dahlem pokazała, iż ten sam materiał empiryczny może prowadzić do odmiennych konkluzji. Neofunkcjonalny paradygmat elitystyczny traktuje cechy elity jako kryterium klasyfikacji systemów demokratycznych.
UJĘCIE PROBLEMOWE POJĘCIA: Pomimo już prawie półtora stulecia funkcjonowania myśli elitystycznej badacze nie są zgodni, czy elitę społeczną działającą w danym państwie należy postrzegać jako zbiór elit szczegółowych (np. politycznej, ekonomicznej, artystycznej itd.), czy też raczej mamy do czynienia z jedną spójną grupą elitarną.
REFLEKSJA SYSTEMATYCZNA Z WNIOSKAMI I REKOMENDACJAMI: Podstawowy wniosek wskazuje na pewną cykliczną ewolucję teorii elity. Teoria elity, która wyrosła z głębokiej niechęci w stosunku do ustroju demokracji przedstawicielskiej, stopniowo i w wyniku długiej ewolucji do demokracji wróciła. Teoria elity stała się nieco bardziej demokratyczna (jak neofunkcjonalny paradygmat elitystyczny), a teoria demokracji nieco bardziej elitystyczna.
Downloads
Download data is not yet available.
Bibliografia
Burton, M.G., & Higley, J. (1987). Elite settlements. American Sociological Review, 52(3), 295–307.
Burton, M., Gunther, R., & Higley, J. (1992). Introduction: elite transformations and democratic regimes. W: J. Higley, & R. Gunther (Red.), Elites and Democratic Consolidation in Latin America and Southern Europe (s. 1–37). Cambridge: Cambridge University Press.
Dahl, R.A. (1971). Polyarchy: Participation and opposition. New Haven: Yale University Press.
Dahl, R.A. (1997). Toward democracy. A journey reflections. 1940–1997. Berkeley: The University of California Press.
Dahl, R.A. (2005). Who governs? Democracy and power in an American city. New Haven: Yale University Press.
Higley, J., Field, G.L., & Grøholt, K. (1976). Elite Structure and Ideology. A Theory with Applications to Norway. New York: Columbia University Press.
Lasswell, H.D. (1936). Politics. Who gets what when how. New York: McGraw-Hill.
Lasswell, H.D., Lerner, D., & Rothwell, C.A. (1952). Comparative study of elites. An introduction and bibliography. Stanford: Hoover Institute Studies, Stanford University Press.
Michels, R. (1958). Political parties. A sociological study of the oligarchical tendencies of modern democracy. Glencoe: The Free Press.
Mills, C.W. (1961). Elita władzy. Warszawa: Książka i Wiedza.
Mosca, G. (1939). The Ruling Class. New York: McGraw-Hill.
Nocoń, J. (2004). Elityzm a elitaryzm. Problem klasyfikacji elit politycznych. Świat Idei i Polityki 4(15), 159–173.
Pareto, V. (1935). The mind and society. New York: Harcourt, Brace and Company.
Pareto, V. (1994). Uczucia i działania. Fragmenty socjologiczne. Warszawa: PWN.
Znamierowski, Cz. (1928). Elita i demokracja. Poznań: Koło Socjologiczne Studentów Uniwersytetu Poznańskiego.
Żyromski, M. (2007). Teorie elity a systemy polityczne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Żyromski, M. (2012). The Three „Founding Fathers” of Elites’s Theory: Mosca, Pareto and Michels. Poznań: Faculty of Political Science and Journalism Adam Mickiewicz University.
