Społeczeństwo obywatelskie
Opublikowano
stycznia 6, 2025
Copyright (c) 2025 Słowniki Społeczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Streszczenie
DEFINICJA POJĘCIA: Nie istnieje uniwersalna, powszechnie akceptowana i wykorzystywana definicja społeczeństwa obywatelskiego. Największym problemem jest fakt, że współcześnie dominuje paradygmat „negatywnej” definicji społeczeństwa obywatelskiego, zgodnie z którym pojęcie to odnosi się do obszaru, który nie podlega bezpośrednio władzy państwowej.
ANALIZA HISTORYCZNA POJĘCIA: W historii społeczeństwa obywatelskiego można, w pewnym uproszczeniu, wyróżnić trzy fazy. W pierwszej z nich dominowało podejście republikańskie. W drugiej – liberalne. Trzecia faza to okres współczesny, charakteryzujący się przewagą tradycji liberalnej, w którym z jednej strony pojawiają się zupełnie nowe problemy takie jak filaryzacja społeczeństwa obywatelskiego czy konieczność sprostania wyzwaniom związanym z globalizacją, z drugiej zaś nowe jego warianty (np. asertywne czy krytyczne społeczeństwo obywatelskie).
UJĘCIE PROBLEMOWE POJĘCIA: Celem tekstu jest przedstawienie zarysu rozwoju i ewolucji społeczeństwa obywatelskiego oraz pokazanie wyzwań, z którymi mierzy się ono obecnie. W pierwszej części przedstawione zostaną dwie tradycje podejścia do społeczeństwa obywatelskiego i różne jego modele w przekroju historycznym. W kolejnej omówiona zostanie jego specyfika w Europie Środkowo-Wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem Polski. Następnie zasygnalizowane zostaną współczesne wyzwania stojące przed społeczeństwem obywatelskim, jak też dylematy dotyczące perspektyw ujmowania fenomenu społeczeństwa obywatelskiego.
REFLEKSJA SYSTEMATYCZNA Z WNIOSKAMI I REKOMENDACJAMI: W tekście wykazano niejednoznaczność samego pojęcia „społeczeństwo obywatelskie”, jak również jego pogłębiającą się złożoność/wieloaspektowość. Mimo wszystkich tych ograniczeń wskazano na jego funkcjonalną niezbędność w dzisiejszej rzeczywistości społeczno-politycznej zarówno na poziomie krajowym, jak i globalnym.
Downloads
Download data is not yet available.
Bibliografia
Ani książę, ani kupiec: obywatel. Idea społeczeństwa obywatelskiego w myśli współczesnej. (1997). J. Szacki (wybór tekstów i wstęp). Przeł. B. Szacka et al. Kraków: Znak; Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.
Antoszewski, A. (2000). Społeczeństwo obywatelskie a proces konsolidacji demokracji. W: A. Czajowski, & L. Sobkowiak (Red.), Studia z teorii polityki. T. 3. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 7–23.
Bokajło, W. (2001). Społeczeństwo obywatelskie: sfera publiczna jako problem teorii demokracji. W: W. Bokajło, & K. Dziubka (Red.), Społeczeństwo obywatelskie. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 17–83.
Chambers, S., & Kopstein, J. (2001). Bad Civil Society. Political Theory, 29(6), s. 837–865.
Dziubka, K. (1998a). Społeczeństwo obywatelskie: wybrane aspekty ewolucji pojęcia. W: A. Jabłoński, & L. Sobkowiak (Red.), Studia z teorii polityki. T. 2. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 31–52.
Dziubka, K. (1998b). Społeczeństwo obywatelskie. W: A. Antoszewski, & R. Herbut (Red.), Leksykon politologii. Wrocław: Atla2, s. 390–392.
Dzwończyk, J. (2009). Polityczne aspekty rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Polsce po 1989 roku. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego.
Ekiert, G. (2020). Czy społeczeństwo obywatelskie zagraża polskiej demokracji. W: J. Arcimowicz, & K. Gadowska (Red.), Sfera publiczna w Polsce i jej współczesne konteksty. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych, s. 199–225.
Gliński, P. (1999). O społeczeństwie obywatelskim w Polsce: teoria i praktyka. W: D. Gawin (Red.), Homo eligens. Społeczeństwo świadomego wyboru. Księga jubileuszowa ku czci Andrzeja Sicińskiego. Warszawa: IFiS PAN, s. 111–139.
Krauz-Mozer, B., & Borowiec, P. (Red.) (2006). Czas społeczeństwa obywatelskiego. Między teorią a praktyką. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Michalski, K. (Red.) (1994). Europa i społeczeństwo obywatelskie. Rozmowy w Castel Gandolfo. Kraków: Znak; Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.
Murawski, K. (1999). Państwo i społeczeństwo obywatelskie. Wybrane problemy rozwoju demokracji w Polsce 1989–1997. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Ogrodziński, P. (1991). Pięć tekstów o społeczeństwie obywatelskim. Warszawa: ISP PAN.
Pietrzyk-Reeves, D. (2004). Idea społeczeństwa obywatelskiego. Współczesna debata i jej źródła. Wrocław: Fundacja Nauki Polskiej.
Skłodkowska, I. (2006). Społeczeństwo obywatelskie na tle historycznego przełomu. Polska 1980–1989. Warszawa: ISP PAN.
Szacki, J. (1994). Liberalizm po komunizmie. Kraków: Znak; Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.
Sztompka, P. (1996). Looking back: The Year 1989 as a Cultural and Civilizational Break. Communist and Post-Communist Studies, 29(2). University of California, s. 115–129.
