DEFINICJA POJĘCIA: Psychologia religii to dyscyplina psychologii, której przedmiotem jest poznanie religijności człowieka. Jej zadanie to do-starczanie opisu i wyjaśnienia przekonań, przeżyć i zachowań religijnych człowieka (Szymołon, 2006; Talik, 2013). W tym celu opiera się na wiedzy z zakresu rozwoju człowieka oraz charakterystykach takich proce-sów psychicznych, jak poznanie, uczucia czy kompetencje społeczno-moralne. Dorobek psychologii rozwojowej oraz psychologii religii stanowi zatem podstawę opracowania zasad wychowania religijnego w różnych okresach życia człowieka.

ANALZA HISTORYCZNA POJĘCIA: Badania eksperymentalne nad przeżyciami religijnymi prowadzone przez Külpe, ucznia Wundta, założyciela pierwszego laboratorium psychologicznego w Lipsku (1879), uznane mogą być za początki psychologii religii, aczkolwiek za umowną datę narodzin psychologii religii przyjmuje się rok 1899, datę wydania książki e.d. Starbucka Psychology of Religion: An Empirical Study of the Growth of Religious Consciousness. W ramach poszczególnych koncepcji psychologicznych (behawioryzm, psychologia głębi, psychologia humanistyczna) odmiennie definiowano religijność człowieka i psychologię religii. Od początku XX w. psychologia religii rozwija się w obrębie dwóch zasadniczych nurtów badań nad doświadczeniem religijnym oraz rozwojem religijności.

PROBLEMOWE UJĘCIE POJĘCIA: W psychologicznych koncepcjach człowieka uwzględniających zarówno jego biologiczną, jak i duchową sferę życia, autorzy odwołują się do religijności i jej znaczenia dla rozwoju i zdrowia psychicznego człowieka. Do dorobku psychologii religii, a także psychologii rozwojowej i psychologii ogólnej odwołują się działania pedagogiczne zogniskowane na wychowaniu religijnym człowieka.

RFLEKSJA SYSTEMATYCZNA Z WNIOSKAMI I REKOMENDACJAMI: Można wskazać dwa obszary wiedzy psychologicznej, do której odwołuje się pedagogika religii. Są to: (a) wiedza o przekonaniach, przeżyciach i zachowaniach religijnych (psychologia religijności), (b) wiedza o prawidłowościach rozwojowych, w tym rozwoju religijnego (psychologia rozwojowa). Pierwsza z nich wskazuje na znaczenie sfery religijności w życiu człowieka, uzasadniając potrzebę pedagogicznych oddziaływań skierowanych na jej rozwój, a druga, dostarczając wiedzy o możliwościach i ograniczeniach rozwojowych oraz specyfice rozwoju religijnego w poszczególnych etapach życia człowieka, umożliwia pedagogice religii zastosować skuteczne sposoby oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych. Spojrzenie na człowieka z szerokiej, holistycznej perspektywy, która pozwala ujrzeć w nim nie tylko biologiczny i historyczny czy kulturowy byt, ale także, a może przede wszystkim wartość jego osoby, wymaga uwzględnienia sfery duchowości oraz religijności. Ten punkt widzenia obecny jest w personalizmie chrześcijańskim, aczkolwiek nie tylko, bowiem uwzględniają go również te antropologie, w których podkreślana jest zdolność człowieka do przekraczania własnych granic i odnoszenia się do szeroko rozumianej transcendencji. Niezależnie od źródeł wyłaniania się tej zdolności może ona być rozwijana i kształtowana różnorodnymi drogami opierającymi się na odmiennych mechanizmach psychologicznych, z uwzględnieniem możliwości i ograniczeń rozwojowych człowieka. Najogólniej stwierdzić można, że są to takie mechanizmy, jak: uczenie się, nauczanie, naśladowanie, modelowanie, które z kolei rozgrywają się na materiale spostrzeżeń, myśli, uczuć i zachowań. wskazane mechanizmy psychologiczne stanowią podstawę działań pedagogicznych, które wyrastają z przyjętego systemu wartości oraz celów wychowania. Działania wychowawcze odnoszące się do sfery przeżyć i zachowań religijnych stanowią obszar pedagogiki religii, dlatego czerpie ona z wiedzy psychologicznej dotyczącej rozwoju, w tym rozwoju religijnego, oraz wiedzy o procesach i mechanizmach psychicznych, a szczególnie dotyczącej specyfiki przeżycia religijnego.