DEFINICJA POJĘCIA: Transcendentalizm kulturowy określa warunki możliwości poznania jako konstruowane społecznie. Badania nad nim opierają się na analizie tekstów współczesnej filozofii i antropologii, w których przejawia się wspólna tendencja do poszukiwania trzeciej drogi pomiędzy uznaniem istnienia różnych postaci kulturowych inwariantów, mających status warunków możliwości poznania, a epistemologiczną akceptacją różnorodności, zmienności i względności świata kultury.

ANALIZA HISTORYCZNA POJĘCIA: Właściwe wczesnej nowożytności ujęcia racjonalności odsyłały i do koncepcji człowieka jako bytu stałego i określonego, i do treści będących na jego „wyposażeniu” i na „wyposażeniu” każdej innej jednostki ludzkiej. Krytyka tego rozwiązania dopełniana była w kolejnych stuleciach, zwłaszcza w XX i XXI wieku, ujęciami ukazującymi tak zmienność i stawanie się podmiotów, jak i zróżnicowanie treści w nich występujących, a także uwarunkowanych kulturowo.

PROBLEMOWE UJĘCIE POJĘCIA: Koncepcja transcendentalizmu kulturowego jest wyrazem potrzeby odnalezienia takiego opisu współczesnej rzeczywistości kulturowej, który potrafiłby pogodzić doświadczenie pluralizmu (czy wręcz rozbicia) z potrzebą oparcia wiedzy o pewniejsze kategorie. W zależności od kręgu inspiracji, z którego czerpiemy, status kulturowych inwariantów, stanowiących warunki możliwości poznania, zyskują: intersubiektywność, otwarte, binarne struktury języka, „anty-antyrelatywizm”, dyskursywne roszczenia do ważności, wreszcie: czyn i wartość.

REFLEKSJA SYSTEMATYCZNA Z WNIOSKAMI I ­REKOMENDACJAMI: Wobec różnorodności projektów teoretycznych konieczne wydaje się ich krytyczne odczytanie, wskazanie ich słabości i dalsze poszukiwanie rozwiązań uwzględniających przemiany dokonane bądź dokonujące się w ostatnich stuleciach, a zwłaszcza w ostatnich dekadach.